Czy biuro podróży odpowiada za wybuch wulkanu?
Tragedia w Nowej Zelandii
W zeszłym tygodniu świat obiegła wiadomość o tragicznym w skutkach wybuchu wulkanu na wyspie White u wybrzeży Nowel Zelandii. W katastrofie zginęło co najmniej 18 ofiar, wiele osób przebywa w szpitalu z ciężkimi poparzeniami ponad 71% powierzchni ciała.
Wszyscy poszkodowani to turyści, którzy zwiedzali wulkan jako atrakcję turystyczną. “The New Zeland Herald” podaje, że organizatorzy wycieczek na wyspę White mogą usłyszeć zarzut spowodowania śmierci ofiar wybuchu wulkanu, bo zdarzenie można było przewidzieć.
Wulkanolodzy od dawna ostrzegali, że jest to wyjątkowo aktywny sejsmicznie region. “The Guardian” cytuje specjalistę od wulkanów z Uniwersytetu w Monash w Australii, który skomentował wybuch wulkanu jako “katastrofę, na jaką zapowiadało się od lat“.
Czy rzeczywiście biura podróży mogą odpowiadać za katastrofy naturalne, które spotkają turystów podczas wycieczki?
Jaki reżim?
Aby ustalić podstawę i zakres odpowiedzialności biura podróży należy w pierwszej kolejności określić, prawu jakiego państwa podlega dana sytuacja oraz czy chodzi o przepisy karne czy o odpowiedzialność cywilną.
Polskie przepisy nowej ustawy turystycznej regulują zasady działania i odpowiedzialności organizatorów turystyki oraz innych przedsiębiorców turystycznych, mających siedzibę na terytorium Polski.
Polskie przepisy turystyczne stanowią implementację unijnej dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2302, co sprawia, że analogiczne zasady świadczenia usług turystycznych obowiązują w całej Unii Europejskiej i będą miały zastosowanie do wszystkich organizatorów, działających na jej terenie.
Sprawdźmy więc, jak kształtowałaby się odpowiedzialność cywilna polskiego lub unijnego biura podróży w tej sytuacji.
Czyja wina?
Według art. 50 ust. 3 nowej ustawy turystycznej podróżnemu nie przysługuje odszkodowanie lub zadośćuczynienie (czyli pieniężna rekompensata za doznane szkody) za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy o podróż, jeżeli organizator turystyki udowodni że:
- winę za niezgodność ponosi podróżny;
- winę za niezgodność ponosi osoba trzecia, niezwiązana z wykonywaniem usług turystycznych objętych umową, a niezgodności nie dało się przewidzieć ani uniknąć;
- niezgodność została spowodowana nieuniknionymi i nadzwyczajnymi okolicznościami;
Kto odpowiada za wulkan?
Aby móc przypisać odpowiedzialność organizatorowi należy w pierwszej kolejności zastanowić się, jaki był jego udział w zorganizowaniu pobytu turystów na wulkanie:
- czy był to element programu zakupionej wycieczki lub wycieczka fakultatywna oferowana przez biuro podróży? Jeśli tak, można rozważać odpowiedzialność organizatora.
- czy była to samodzielna wyprawa turystów odbyta przy okazji wycieczki wykupionej w biurze podróży? Jeśli tak, co do zasady turyści odbyli ją na własne ryzyko. Można ewentualnie, w zależności od konkretnych okoliczności, zastanowić się, czy organizator powinien uprzedzić podróżnych o zagrożeniu katastrofą naturalną w docelowym miejscu podróży.
Nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności
Następnie należy rozważyć, czy tragedię można było przewidzieć lub jej uniknąć. I na tym koncentruje się główny zarzut wysuwany pod adresem organizatorów wycieczek na wulkan White: region ten od dawna był uznawany za niebezpieczny. Pomimo tego każdego dnia setki turystów przypływały tam wycieczkowymi łodziami.
W takim przypadku wydaje się, że jako minimum staranności należało oczekiwać od organizatorów, by rzetelnie informowali turystów o występującym realnym zagrożeniu dla życia i zdrowia. Jeżeli istniały oficjalne ostrzeżenia lub zakazy wstępu na te tereny, wycieczki powinny zostać odwołane.
Jako nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności, których wystąpienie wyłącza odpowiedzialność biura podróży względem turystów, rozumie się sytuację pozostającą poza kontrolą organizatora, której skutków nie można było uniknąć, nawet gdyby podjęto wszelkie rozsądne działania.
Chodzi więc przede wszystkim o nagłe i niespodziewane zdarzenia, które zaskoczyły zarówno podróżnych, jak i organizatora.
MSZ ostrzega
Polscy organizatorzy przed wysłaniem turystów do miejsca docelowego powinni sprawdzić na oficjalnych stronach Ministerstwa Spraw Zagranicznych, czy zostały wydane ostrzeżenia dla danego regionu.
Odnośnie do sytuacji panującej w Nowej Zelandii na stronach MSW można przeczytać m. in., że
Nowa Zelandia leży w strefie aktywnej sejsmicznie.Informacje i porady jak zachować się w razie trzęsienia ziemi lub wybuchu wulkanu są dostępne na stronie poniższej stronie.
Kraj jest położony w strefie sejsmicznej, istnieje duże prawdopodobieństwo wystąpienia trzęsień ziemi oraz tsunami.
Rzetelny organizator powinien uprzedzić turystów o tych okolicznościach.
Co z odszkodowaniem i zadośćuczynieniem?
Jeżeli w razie roszczeń turystów, biuro podróży nie będzie w stanie wykazać zaistnienia którejś z przesłanek wyłączających jego odpowiedzialność cywilną za doznaną przez nich szkodę, będzie zobowiązane do naprawienia tej szkody i wypłaty stosownej rekompensaty pieniężnej.
