Prawo w podrozy - blog o prawie turystycznym Agata Nowak
||||

Voucher od biura podróży a zwrot pieniędzy

Komu voucher?

Niedawno minął rok, odkąd ustawa covidowa wprowadziła możliwość oferowania turystom odwołanych wycieczek vouchera do wykorzystania na przyszłość. Była to alternatywa dla zwrotu wpłaconych na wycieczkę pieniędzy.

Wartość voucherów miała być nie niższa niż wpłacona przez turystów kwota. By zachęcić klientów do wyboru tego rozwiązania, biura podróży podnosiły wartość vouchera, nawet do 120% wartości wpłaty. Więcej o procedurze oferowania voucherów pisałam tutaj.

Część turystów skorzystało z tego rozwiązania i przyjęło vouchery. Termin na ich wykorzystanie wynosił rok od dnia, w którym odwołana wycieczka miała się odbyć.

Wygasające vouchery

Jak wiemy, trwająca pandemia koronawirusa znacząco ograniczyła możliwość realizacji voucherów.

Termin ważności voucherów wydanych wiosną 2020 r. już upłynął albo zbliża się do końca.

Czy właściciele niewykorzystanych voucherów mogą domagać się zwrotu pieniędzy? Oto pytanie, które budzi ostatnio wiele kontrowersji.

Projekt nowelizacji – dłuższe vouchery

Wciąż trwa proces legislacyjny, którego celem jest wydłużenie terminu ważności voucherów do 2 lat, licząc od daty ich wydania. Prace wolno posuwają się naprzód i prawdopodobnie jeszcze w maju Sejm może uchwalić przepisy, które miałyby wejść w życie z datą wsteczną od 1 kwietnia 2021 r. W ten sposób przedłużenie ważności objęłoby wszystkie vouchery wydane na mocy przepisów ustawy covidowej z 31 marca 2020 r.

Rezygnacja z voucherów możliwa?

Część turystów nie chce jednak dłużej czekać i próbuje odzyskać zamrożone w niezrealizowanym dotąd voucherze środki.

Biura podróży nie chcą oddać pieniędzy, powołując się na brak podstawy prawnej.

Kto ma rację?

Oddać albo nie oddać, oto jest pytanie!

Stanowisko nr 1 (prezentowane przez biura podróży oraz Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich):

Poprzez przyjęcie vouchera umowa łącząca biuro podróży z klientem została utrzymana w mocy. Wybierając voucher klienci zrezygnowali ze zwrotu pieniędzy, a voucher nie podlega wymianie na gotówkę. Po stronie klienta pozostaje decyzja, czy wykorzysta voucher. Aktualnie brak podstawy prawnej do odstąpienia od umowy przez klienta i żądania zwrotu pieniędzy.

Stanowisko nr 2 (prezentowane przez Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii – Departament Turystyki):

Podróżni mogą powoływać się na ogólne przepisy dotyczące odstąpienia od umowy z powodu nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności, o których mowa w art. 47 ust. 4 nowej ustawy turystycznej. Zgodnie z tym przepisem:

Podróżny może odstąpić od umowy o udział w imprezie turystycznej przed
rozpoczęciem imprezy turystycznej bez ponoszenia opłaty za odstąpienie w przypadku wystąpienia nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności występujących w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie, które mają znaczący wpływ na realizację imprezy turystycznej lub przewóz podróżnych do miejsca docelowego. Podróżny może żądać wyłącznie zwrotu wpłat dokonanych z tytułu imprezy turystycznej, bez odszkodowania lub zadośćuczynienia w tym zakresie.

Co na to Komisja Europejska?

Zanim pokusimy się o odpowiedź na pytanie, kto ma rację, warto przypomnieć wydane w maju 2020 r. rekomendacje Komisji Europejskiej na temat m. in. zasad wydawania voucherów. Szczegółowo wytyczne Komisji Europejskiej przytoczyłam w tym wpisie.

Przyczyną wydania wspomnianych wytycznych był postępujący chaos prawny, spowodowany uchwalaniem przez państwa członkowskie przepisów sprzecznych z unijną dyrektywą turystyczną (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2302), a stanowiących odpowiedź na konieczność dostosowania realiów prawnych turystyki do warunków pandemii. Aby ujednolicić standardy ochrony podróżnych, KE zdecydowała się na wydanie rekomendacji w tym zakresie.

Sęk w tym, że uczyniła to zbyt późno, albowiem wiele państw członkowskich zdążyło już wprowadzić swoje pandemiczne przepisy w życie.

Zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej:

  1. przyjęcie voucherów miało mieć charakter dobrowolny;
  2. minimalny okres ważności vouchera to 12 miesięcy;
  3. organizator turystyki powinien w ciągu 14 dni po upływie ważności vouchera automatycznie dokonać na rachunek podróżnego zwrotu pieniędzy z tytułu niewykorzystanego vouchera;
  4. jeżeli okres ważności vouchera jest dłuższy niż 12 miesięcy, podróżny powinien mieć prawo do żądania zwrotu pieniędzy po upływie tego okresu;

Kto ma rację?

Tak naprawdę nikt.

Prawdą jest, że obowiązujące przepisy nie przewidują sytuacji, w której podróżny może – po wyrażeniu zgody na voucher – żądać zwrotu pieniędzy w razie braku jego realizacji (bez względu na przyczynę). Dotyczy to zarówno przepisów ustawy turystycznej, jak i ustawy covidowej.

Na marginesie, warto zwrócić uwagę, że trudno powoływać się na art. 47 ust. 4 nowej ustawy turystycznej, zgodnie z którym podróżny może odstąpić od umowy w razie zaistnienia nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności. Te okoliczności muszą bowiem obiektywnie zaistnieć w miejscu docelowym podróży albo jego najbliższym sąsiedztwie. W stosunku do niezrealizowanego vouchera nie sposób wskazać takich miejsc, skoro nie doszło do wyboru konkretnej imprezy turystycznej.

Z drugiej strony, mamy wytyczne Komisji Europejskiej, która wyraźnie wskazała, że za przeterminowany voucher podróżnemu należy się zwrot pieniędzy. Analogicznie, zdaniem Komisji właściciel vouchera powinien mieć prawo do zwrotu pieniędzy także po upływie 12 miesięcy, nawet jeżeli termin ważności vouchera jeszcze nie upłynął.

Rekomendacje Komisji Europejskiej nie są jednak źródłem powszechnie obowiązującego prawa. Mogą stanowić jednak wskazówki interpretacyjne.

Czy jest wyjście z sytuacji?

Zaistniały problem prawny może i powinien zostać rozwiązany w drodze planowanej nowelizacji ustawy covidowej.

O ile w trakcie uchwalenia 31 marca 2020 r. pierwotnego brzmienia przepisu dopuszczającego wydawanie voucherów (art. 15k ustawy covidowej), nie były jeszcze znane wytyczne Komisji Europejskiej, o tyle teraz trudno je zlekceważyć.

Polski ustawodawca uchwalając wydłużenie ważności voucherów do 2 lat, powinien jednocześnie usankcjonować prawa podróżnych do zwrotu pieniędzy w sytuacjach wskazanych w wytycznych Komisji Europejskiej.

Inaczej mówiąc, ustawa covidowa powinna jednoznacznie wprowadzić prawo do zwrotu pieniędzy za niewykorzystane vouchery, zgodnie z zaleceniami Komisji Europejskiej.

Podobne wpisy