Wytyczne Komisji Europejskiej w sprawie voucherów od przewoźników i organizatorów turystyki
Komisja Europejska w końcu zabiera głos
13 maja 2020 r. Komisja Europejska wydała rekomendację dotyczącą voucherów wydawanych pasażerom i podróżnym jako alternatywy dla zwrotu kosztów za odwołane z powodu koronawirusa usługi transportowe oraz wycieczki.
Tarcza antykryzysowa niezgodna z prawem unijnym?
Większość państw członkowskich w reakcji na bolesne dla branży turystycznej skutki pandemii, zdążyła opracować i wdrożyć krajowe przepisy, umożliwiające przewoźnikom i organizatorom turystyki bardziej elastyczne zasady rozliczeń z ich klientami.
W ramach polskiej tzw. tarczy antykryzysowej także przewidziano zapisy na temat możliwości oferowania turystom voucherów oraz odroczenia terminu rozwiązania umowy o 180 dni, co w praktyce oznacza przesunięcie w czasie zwrotu pieniędzy za odwołaną wycieczkę. Więcej na ten temat pisałam tutaj.
Proponowane rozwiązania w znaczący sposób modyfikują prawa przyznane podróżnym przez unijną dyrektywę turystyczną, co stawia pod znakiem zapytania ich legalność. Dyrektywa ustanawia minimalny zakres ochrony prawnej podróżnych, który państwa członkowskie mają obowiązek wdrożyć w krajowych porządkach prawnych. Każde uszczuplenie zagwarantowanych tam praw stanowi naruszenie unijnego prawa i naraża państwa członkowskie na sankcje.
Z drugiej strony obecna rzeczywistość tak znacząco odbiega od normy, że trudno literalnie przestrzegać przepisów uchwalonych z myślą o normalnie funkcjonującym rynku turystycznym. Tworząc w 2015 r. unijną dyrektywę jej autorzy nie przewidzieli, że zdarzenia o charakterze siły wyższej mogą jednocześnie wystąpić na całym świecie i sparaliżować funkcjonowanie gospodarek wielu krajów.
Od dawno postulowano więc, by Komisja Europejska, z uwagi na wyjątkowe okoliczności, zajęła stanowisko w sprawie i potwierdziła legalność podejmowanych przez państwa członkowskie działań pomocowych na rzecz branży turystycznej.
Wytyczne dla voucherów
Zdaniem Komisji Europejskiej przewoźnicy i organizatorzy turystyki mogą oferować swoim klientom vouchery zamiast zwrotu pieniędzy pod następującymi warunkami:
- pasażerowie i podróżni mają prawo wyboru pomiędzy skorzystaniem z vouchera a zwrotem pieniędzy; voucher nie może zostać im narzucony;
- vouchery powinny zostać objęte zabezpieczeniem na wypadek niewypłacalności wydającego je podmiotu. Oznacza to, że w razie niewypłacalności przewoźnika lub organizatora turystyki ich klienci będą mogli otrzymać pełen zwrot kosztów w ramach obowiązującego w danym kraju systemu zabezpieczeń finansowych. W Polsce są to obowiązkowe dla organizatorów turystyki gwarancja bankowa lub ubezpieczeniowa (I filar) oraz odprowadzane od każdego podróżnego składki na Turystyczny Fundusz Gwarancyjny (II filar).
- okres ważności wydawanych voucherów to minimum 12 miesięcy od daty ich wystawienia;
- należy zapewnić możliwość wymiany voucherów na gotówkę w terminie jednego roku. Jeżeli voucher nie został wykorzystany, zwrot kosztów powinien nastąpić automatycznie w ciągu 14 dni po upływie daty ważności.
- wykorzystanie voucherów powinno być elastyczne: *umożliwiać pasażerom podróżowanie na tej samej trasie na takich samych warunkach przewozu, zaś podróżnym umożliwiać rezerwację imprezy turystycznej charakteryzującej się takim samym rodzajem usług lub taką samą jakością jak odwołana impreza. *powinna istnieć możliwość przenoszenia bonów na innego podróżnego.
Co ze zwrotem pieniędzy?
Komisja Europejska podkreśliła jednocześnie zagwarantowane prawo pasażera i podróżnego do zwrotu pieniędzy za odwołaną podróż. W razie odmowy przyjęcie vouchera, zwrot pieniędzy powinien – zdaniem Komisji – nastąpić w terminach określonych w unijnych przepisach:
- 7 dni w przypadku zwrotu kosztów na wniosek pasażera transportu powietrznego lub morskiego;
- 14 dni w przypadku zwrotu kosztów na wniosek pasażera transportu autokarowego;
- 1 miesiąc w przypadku zwrotu kosztów na wniosek pasażera transportu kolejowego;
- 14 dni od dnia rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej w przypadku zwrotu kosztów dla podróżnego od organizatora turystyki;
Polska tzw. tarcza antykryzysowa wprost nie wydłuża 14-dniowego terminu na zwrot podróżnym wpłat z tytułu imprezy turystycznego odwołanej w wyniku pandemii koronawirusa. Zastosowana tam konstrukcja odracza o 180 dni datę rozwiązania umowy, jaka wiąże podróżnego i organizatora, który to moment otwiera bieg 14-dniowego terminu na zwrot kosztów.
Zdaniem Ministerstwa Rozwoju konstrukcja ta nie narusza unijnych przepisów. Pojawiają się jednak wątpliwości, czy skutki jej zastosowania nie powodują, że w praktyce zagwarantowane w unijnej dyrektywie prawo do zwrotu pieniędzy nie zostaje naruszone.
